Simon Stone

In 1978 verscheen de minder bekende film van Jules Dassin [1911-2008] A dream of Passion. Melina Mercouri speelt Maya, die het titelpersonage vertolkt in het toneelstuk Medea van Euripides. Ter versterking van haar inleving gaat ze op zoek naar Brenda Collins, gespeeld door Ellen Burnstyn, een vrouw die in de gevangenis zit voor de waargebeurde moord op haar eigen kinderen om haar man te straffen voor zijn ontrouw. In de Medea-versie van Dassin wordt voortdurend gewisseld van het repetitieproces naar de werkelijkheid, ook al is die resultaat van zijn verbeelding als scenarist.

In opdracht van het Toneelhuis schrijft Tom Lanoye een toneelstuk dat in een regie van Gerardjan Rijnders als Mama Medea in première ging op 6 september 2001 in het huistheater van het gezelschap, de Bourlaschouwburg in Antwerpen. De Nederlandse première vond plaats op 20 september van datzelfde jaar in de stadsschouwburg van Amsterdam. Zowel Jason [de man] als Medea [de vrouw] vermoorden, op een zoveelste hoogtepunt van hun dispuut over zijn ontrouw, een kind. Beiden zijn dus even schuldig aan de vechtscheiding. Dit in tegenstelling tot het origineel waar Medea de twee zonen vermoordt.

Zowel Jules Dassin als Tom Lanoye hebben dus een eigen toets aan het stuk gegeven. De versie van Simon Stone heeft geen eigen invalshoek, tenzij je vindt dat een hedendaagse setting dat is, maar dan moet je toch al heel lankmoedig zijn. De productie oogt fraai, verrassen doet hij geen moment. De Australische acteur, schrijver en regisseur tilt het verhaal uit het verleden naar het heden en geeft de personages moderne namen. Het is geen radicale bewerking, zoals het programmaboekje de toeschouwer wil laten geloven. Wie het verhaal kent, en welke toneelfan kent het niet, ziet de voorstelling als een familiedrama, zoals er iedere week in elk land wel een paar zijn. De mens is er zo gewoon aan geworden dat hij van het krantenverslag hooguit de in vet gezette eerste alinea leest. Tenzij hij een ramptoerist uit medialand is. Maar dat soort mensen gaat niet naar het theater.

De inhoud heeft dus weinig om het lijf, de vorm wat meer, al is die nu ook niet om over naar huis te schrijven. Een witte ruimte zonder enig attribuut, waarin de acteurs in doordeweekse kledij het drama wind, regen, zon en stroming geven. Een roeping van Stone als regisseur lijkt het wel, alle macht aan de acteurs. Kan goed, kan bloed zijn, maar dan moet je met een sterke cast uitpakken. En dat is in deze versie niet het geval. Marieke Heebink als Anna [Medea] speelt uitmuntend, zonder echter een extra laag toe te voegen aan haar status van steractrice. Hetzelfde geldt voor Aus Greidanus jr., die helaas de rol moet spelen van haar man Lucas, een sukkel, die niet uit zijn woorden geraakt omdat hij geen zinnige gedachte, niet eens een geloofwaardige leugen kan verzinnen.

Gaite Jansen steekt in haar rol als minnares Clara [Glauce] potjeserotiek. Het is duidelijk dat Lucas’ liefde er enkel is omdat zij de dochter van de baas is. Al is zij dat, moet zij echter toch wat meer hebben dan het karakter van stalagmiet, want ambitie slikt veel maar niet alles. Als de dochter van de baas een ijskegel is, zoek je een andere weg om je doel te bereiken. De baas, Christopher, wordt gespeeld door Bart Slegers. Hij doet dat zeer naturel met een geloofwaardige inleving. De kinderen doen hun best, maar met een regisseur in betere doen hadden zij hun rol charme en jeugdige speelsheid kunnen geven. Nu blijven zij steken in vlak spel. Wat jammer is, want hun enthousiasme om te spelen is oprecht. Over de andere acteurs geen kwaad of goed woord, ze zouden maar hol klinken. De regisseur heeft de acteurs kortweg gezegd weinig te eten en te drinken gegeven.

Terug naar het concept, vorm en inhoud. Als even over de helft zwarte sneeuw op het middelpunt van het speelvlak neerdwarrelt en een heuvel vormt, weet de toeschouwer al hoe de voorstelling zal eindigen. De tekst in het programmaboek vraagt niet om verbeelding. De zwarte sneeuw is roet. De moeder en haar twee zoons komen erin te liggen. Wat ook en detail wordt verteld in het programmaboek. De moeder steekt het huis in brand, bij nacht, als de kinderen in haar armen slapen. Het is de enige literaire en theatrale inbreng van Simon Stone. De vrouw uit het waargebeurd verhaal uit 1995, Debora Green, zit anno 2014 al achttien jaar in de gevangenis.

Om het verhaal, de vorm en de inhoud te kennen is het programmaboek voldoende. De voorstelling zelf brengt niks extra bij, en dat is toch wat de toeschouwer mag verwachten. Dat hij meer krijgt dan wat er gedrukt staat. Wat de toeschouwer ziet is een Medea zonder benen of krukken.
Correctie, er is een toegevoegde waarde. Het spel van Marieke Heebink. In het origineel, en alle varianten van het ruim tweeduizend jaar oude stuk is Medea de centrifugale kracht. In de versie van Simon Stone is zij dat als Anna ook, maar zonder zijn inbreng.

Guido LAUWAERT

MEDEA – tekst en regie Simon Stone – productie Toneelgroep Amsterdam – t/m 28 maart 2015 – www.tga.nl

L. P. Boon

In aflevering 238 van de Mededelingen van het CDR (20 oktober 2014) werd de publicatie gesignaleerd van het laatste nummer van het tijdschrift Boelvaar Poef. De “gewezen redactieleden” van het tijdschrift maakten bekend dat ze zorg gingen dragen voor de voortzetting van de uitgave van de 'Boontjes' die LPB van eind 1959 tot en met januari 1978 vrijwel dagelijks schreef voor het dagblad Vooruit. De uitgave in boekvorm werd begin deze eeuw door uitgeverij Houtekiet gestaakt, nadat de subsidie van het Vlaams Fonds voor de Letteren wegviel. De laatste uitgebrachte bundel bevat de Boontjes van 1967. Het Louis Paul Boon Genootschap “hoopt” eind 2014 het deel te presenteren met de Boontjes uit 1968. Het is nu zover: aan de acht reeds verschenen delen (1959-1967) wordt nu het negende deel toegevoegd.

De Boontjes  vormen een oeverloze rivier van rond de 7.000 bladzijden, een gestage meanderende stroom van dagelijkse overpeinzingen over Boons leven en werk.

Het Boon Genootschap neemt de uitgave van de resterende delen op zich omdat de Boontjes  het enige nog nooit uitgebrachte volumineuze deel van Boons oeuvre vormen. Ze behoren absoluut tot het literaire erfgoed van het Nederlandstalige gebied.

De voortzetting van de reeks verschijnt op volstrekt identieke wijze als de voorgaande acht delen bij Houtekiet. In opdracht van het Genootschap brengen Uitgever Roelants [voorheen de Oude Mol] te Nijmegen en de Stichting Isengrimus te Utrecht jaarlijks een band uit met verantwoording onder leiding van Jos Muijres, Boonkenner en universitair docent bij de Opleiding Nederlands aan de Radboud Universiteit te Nijmegen.

De band Boontjes 1968 werd gelanceerd op zaterdag 13 december in Aalst, waar Boon werd geboren en het grootste deel van zijn leven heeft gewoond.

Net als in het tijdschrift Mededelingen van het CDR, werd ook op deze blog in de loop der jaren ruim aandacht besteed aan LPB (het volstaat zijn naam in te tikken in de rubriek “recherche”, column rechts, om een volledig overzicht te krijgen).

Hierbij alvast de link naar de post van 4 november 2012:

http://mededelingen.over-blog.com/article-boelvaar-poef-en-louis-paul-boon-genootschap-112083986.html

■

Louis Paul Boon: Boontjes 1968, band IX
Samenstelling en redactie: Jos Muijres, Gerard Raat en Elisabeth Salverda
ISBN: 978-90-815805-2-6
Uitgave: Roelants [voorheen de Oude Mol] - Nijmegen en Stichting Isengrimus –Utrecht
415 pag., gebonden, linnen met stofomslag, boekhandelsprijs 27,50 €

Distributie Nederland en België: Centraal Boekhuis

De Leeswolf, jaargang 20, nr. 4, september 2014

Het Vlaams Bibliografisch Documentair en Dienstverlenend Centrum wordt opgedoekt. Wat we zelf doen, doen we beter.

Vlabin-VBC is een documentatiecentrum voor de culturele sector en de bibliotheeksector in het bijzonder. De vzw werd opgericht in 1994 en is sedertdien het informatiepunt voor inhoudelijke, bibliografische en bibliotheektechnische ondersteuning. Met de tijdschriften De Leeswolf  en De Leeswelp  heeft Vlabin (die ook samenwerkt met De Stichting Lezen en de Nederlandse organisatie NBD/Biblion), naam en faam verworven.

Op 2 december maakte Vlabin bekend dat ze haar activiteiten noodgedwongen moet stopzetten, en dat de tijdschriften in 2015 niet meer verschijnen.

De Leeswelp, jaargang 20, nr. 4, september 2014

Oorzaak? Wegens de door de Vlaamse regering opgelegde besparingen heeft Bibnet de “Overeenkomst 2014-2015 tussen Vlabin-VBC en Bibnet betreffende diensten” bij aangetekend schrijven van 24 oktober 2014 op korte termijn opgezegd. De opzegperiode loopt tot 31 januari 2015.

De projectorganisatie Bibnet, opgericht op 1 januari 2009 op initiatief van de Vlaamse overheid, is een vzw die de samenwerking tussen de Vlaamse openbare bibliotheken moet bevorderen en via een computernetwerk gemeenschappelijke voorzieningen aanbiedt die door de bezoekers van de betrokken bibliotheken geconsulteerd kunnen worden. Uiteindelijk is het de bedoeling een 'Digitale Bibliotheek Vlaanderen' uit te bouwen. Bibnet zet een aantal projecten voort die van 2000 tot 2008 in handen waren van het Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB).

*

De beslissing van Bibnet heeft een fatale impact op Vlabin. Alhoewel Bibnet twee catalografen van Vlabin vzw per 1 januari 2015 in dienst neemt om de voldoende snelle en relevante catalografie te continueren volstaat dit niet om in 2015 de kosten te kunnen dekken voor de activiteiten van de overige acht personeelsleden van Vlabin-VBC.
Door de opzegging van de overeenkomst verliest Vlabin immers niet alleen de helft van zijn inkomsten, maar daardoor kan ook geen nieuwe jaargang van De Leeswelp en De Leeswolf  opgestart worden voor 2015, waardoor ook de inkomsten van abonnementen wegvallen. Tenslotte verliest Vlabin ook inkomsten van auteursrechten omdat er geen nieuwe recensies meer kunnen gemaakt worden. In totaliteit leidt de opzegging van de overeenkomst door Bibnet tot een verlies van ca. 80 % van alle inkomsten van Vlabin. Het bestuur heeft daarom noodgedwongen beslist om alle activiteiten stop te zetten en de vzw te ontbinden en vereffenen.

Daardoor verdwijnen niet alleen de onvervangbare tijdschriften (na 20 jaargangen...) maar zullen er ook vanaf 2015 geen nieuwe recensies meer op bibliotheek.be, de website van openbare bibliotheklen in Vlaanderen verschijnen.

*

Door het contract eenzijdig en in ijltempo te verbreken, heeft de directeur “operationeel management” van Bibnet de door de Vlaamse overheid opgelegde besparing volledig doorgerekend aan Vlabin. Dat de tijdschriften en de recensies verdwijnen is kennelijk bijzaak. De directeur “operationeel management' vindt blijkbaar inhoud (sorry, 'content' moet het zijn, want managers gebruiken graag een woordje Engels), niet belangrijk.

*

Beseft minister Sven Gatz dat Bibnet de opgelegde besparing op die manier doorgerekend heeft? En dat hij aldus indirect mee verantwoordelijk is voor het verdwijnen van twee onmisbare recensietijdschriften én van de besprekingen op de website van de openbare bibliotheken?

*

De directeur 'operationeel management' wist zeer goed wat de gevolgen van de contractverbreking zouden zijn: hij was immers tot op 28 november 2013 lid van de raad van bestuur en van de algemene vergadering van Vlabin. Hij kende dus de vzw van binnenuit en kon dus uitstekend de gevolgen van de contractverbreking inschatten. Dat lidmaatschap was trouwens een vraag/eis van Bibnet.

*

Aanvankelijk stond er – om het bibliotheekpubliek wat te sussen – op de website van Bibnet (http://www.bibnet.be/portaal/Bibnet/Open-Vlacc/Open_Vlacc/Werkorganisatie/) te lezen dat

'Bibnet regelde wel dat de meer dan 50.000 bestaande recensies blijvend kunnen gebruikt worden binnen Bibliotheekportalen'

en

'Bibnet neemt ook de rechten op SISO Vlaanderen over van Vlabin-VBC'.

*

Dat werd aangepast na protest van Vlabin en van de aangestelde vereffenaar. Volgens welingelichte bronnen is er inderdaad op dit moment nog geen enkele overeenkomst ondertekend. Is die overeenkomst er niet op 31 december dan moeten alle recensies van Vlabin – en dat zijn er zowat 50 000 ! – van de website van de openbare bibliotheken verdwenen zijn! Een sterk staaltje van operationeel management! Of de openbare bibliotheken en de gebruikers ervan daar beter zullen van worden is nog maar de vraag.

Henri-Floris JESPERS

Een fijne nieuwe bundel is Thorleif  van de productieve Job Degenaar. Vijf jaar geleden zag Handkussen van de tijd  het licht, een bloemlezing uit zijn eerste zeven bundels, die een jaar later reeds een tweede druk beleefde. Kom daar nog maar eens om in de poëzie.

Eerder dit jaar verschenen de drietalige poëziebloemlezing Achtzig  van de 80-jarige Duitse dichter Reiner Kunze, waarvan hij de samenstelling en de Nederlandse vertaling voor zijn rekening nam, en het beeldverhaal Het orakel van Parijs, dat hij schreef bij illustraties afbeeldingen van Monica Maat.

Voor Thorleif  liet de sympathieke Degenaar (° 1952) zich inspireren door fascinerende tijdsbeelden die dik een eeuw geleden werden gemaakt door de naar de Verenigde Staten geëmigreerde Noorse fotograaf Thorleif Sverre Pedersen Cooke (1878-1950). Die Engelse achternaam dankte hij aan Mary Jane Cooke uit Cambridge, Massachusetts, een kinderloze weduwe die hem adopteerde toen hij nota bene reeds 31 was. Zij liet hem een vermogen na, hetgeen hem in staat stelde te reizen en te fotograferen. Degenaar raakte in de ban van wat Thorleif zoal op droge glasplaat vastlegde, en schreef er 20 gedichten bij. Het is immer een heikele onderneming om iets te schrijven bij bestaand beeld, maar Degenaar is er schijnbaar moeiteloos in geslaagd om tot autonome verzen te komen, die je toch net weer iets anders leest wanneer je de foto’s bekijkt die er de aanleiding toe waren.

Bij een opname van de fotograaf (die geregeld met de zelfontspanner in de weer was) met zijn zus en verloofde op Revere Beach Boulevard (het eerste openbare strand) schreef Degenaar Nu en hier: Geen grotere uitzinnigheid / dan vrij het water in, de oceaan / is eindeloos als dit leven hier // Straks is alles passé, ben je / een schim van wie je was / blader je met bevende vingers // door je droge plaatjes, blijft / je hand hier even dralen: ach / hoe mooi en bitter lang geleden.

Verder zetten door Thorleif vereeuwigde automobielen, zeppelins, vliegtuigen en spoorwegarbeiders de pen van de dichter in beweging. Maar ook stadsgezichten van New York, indianen en het huis waarin de fotograaf woonde.

Ontroerend mooi is de Optocht der olifanten, een gedicht dat eindigt met En niemand van ’t geamuseerd publiek / die hun radeloosheid voelde // toen ze verdreven werden / uit hun bossen, hun zachtgroene steppen / en naar dit stenen decor verscheept.

Met Thorleif  breidde Job Degenaar zijn oeuvre uit met een pareltje.

Bert BEVERS

Thorleif – Beeld en poëzie, Job Degenaar, Uitgeverij Liverse, Dordrecht, 2014, ISBN 9 789491 034442

Philippe Cailliau leest voor

Woensdagavond 10 december vond in Galerie Martin Van Blerck aan de Mechelsesteenweg in Antwerpen een poëzieavond plaats. Die was belegd door Paul Van Dessel, die daar momenteel exposeert. Het publiek kon luisteren naar Willem M. Roggeman, Guy van Hoof, Paul Van Dessel zelf, Philippe Cailliau en Richard Foqué. Ook Frank Decerf zou eigenlijk optreden, maar die bleek door griep aan huis gekluisterd. Onder de aanwezigen onder meer Hartmut De Maertelaere, Pierre Magis, Mieke Robroeks, Tony Rombouts en Gerrit Westerveld.

Richard Foqué aan het woord

■